Medeniyet Tarihi

Medeniyet kavramı sıklıkla “kültür” kavramına eşdeğer bir şekilde kullanılır. Ancak bu iki kavram başlangıçta eş anlamlı değildir. Tarım kelimesiyle ilişkili olan “kültür” kelimesi, Latince “Colere” fiilinden türemiştir ve “toprağı ekmek, işlemek” anlamına gelir. Öte yandan medeniyet kelimesi, “vatandaş” (civis) ve “devlet” (civitas) kelimeleriyle aynı kökten gelir ve “kentsellik, şehir hayatı ve şehir kuralları” anlamına gelir. Kelimelerin tarihsel kökleri incelendiğinde bile medeniyet kavramının kültürü de içeren bir küme olduğu ve kültür kavramının ötesinde bir unsur olduğu anlaşılmaktadır.

Kavramların günümüzdeki anlamları incelendiğinde bu fark daha da belirginleşir. Örneğin Alfred Weber’e göre medeniyet “doğayı etkileyen uygulanan teknikler ve araçların bütünü” olarak tanımlanabilirken; kültür “normatif ilkeler; değerler ve idealler, kısacası zihniyettir.” Kültür bilinçli olarak değil, kendiliğinden öğrenilir. Nesilden nesile doğal olarak aktarılır, alışkanlık haline gelir, değişime kapalıdır, muhafazakârdır, zamanla sertleşir ve fanatikçe savunulur. Medeniyet bu şekilde inşa edilemez, geliştirilemez ve savunulamaz. Bir bilince ve amaca sahip olması gerekir. Kültür kendini korumaya odaklıyken, medeniyet gelişmeli ve değişime açık olmalıdır. Kültür duygulara, anılara ve geçmişe dayanır; medeniyette ise akılcılık ve gelecek planları devreye girer.

Bu noktada medeniyetin ölçülebilir bir kavram olduğu söylenebilir ancak kültür için aynı şey geçerli değildir. Gelişmiş ve az gelişmiş kültürlerden bahsetmenin bir anlamı yoktur. Mozart'ın müziğini Afrika müziğine tercih etmek veya tam tersi insanların zevkleriyle ilgili bir tutumdur. Öte yandan medeniyet ölçülebilir ve kronolojik bir sıraya yerleştirilebilir. Örneğin Mezopotamya ve Mısır sanatının estetik yönlerini karşılaştıramayız ancak her iki medeniyetin mimari, takvim ve matematiksel hesaplamalardaki başarılarını karşılaştırmak mümkündür. Dolayısıyla medeniyetler arasında bir tür "gelişim"den bahsetmek mümkündür.

Bu bağlamda elinizdeki kitapta medeniyetin ölçülebilir özelliklerine dayalı bir "medeniyet tarihi kronolojisi" aktarılmıştır. Tarih öncesi çağlardan 19. yüzyıla kadar dünya medeniyetlerinin gelişim süreci, kültürün medeniyete, medeniyetin kültüre etkileri, bilim, sanat, mimarlık gibi unsurların tarihsel gelişimi ele alınmış ve bu unsurların medeniyet tarihi üzerindeki etkileri tartışılmıştır.